Οι περισσότεροι από εμάς δεν έχουμε αναμνήσεις από τα πρώτα τρία με τέσσερα χρόνια της ζωής μας – στην πραγματικότητα, έχουμε την τάση να θυμόμαστε πολύ λίγα από τη ζωή μας πριν από την ηλικία των επτά ετών. Και όταν προσπαθούμε να επαναφέρουμε τις πρώτες αναμνήσεις μας, είναι συχνά ασαφές κατά πόσον είναι πραγματικές ή δημιουργήματα με βάση φωτογραφίες και ιστορίες που ακούσαμε από άλλους.
Το φαινόμενο, γνωστό ως «παιδική αμνησία», έχει προβληματίζει τους ψυχολόγους για περισσότερο από έναν αιώνα – και ακόμη δεν το κατανοούμε πλήρως.
Με την πρώτη ματιά, φαίνεται ότι ο λόγος που δεν θυμόμαστε τα πρώτα χρόνια της ζωής μας είναι επειδή τα βρέφη και τα νήπια δεν έχουν αναπτύξει πλήρως τη μνήμη. Αλλά τα μωρά από την ηλικία των έξι μηνών μπορούν να δημιουργήσουν τόσο βραχυπρόθεσμες αναμνήσεις που διαρκούν για λεπτά, όσο και μακροπρόθεσμες που διαρκούν εβδομάδες, αν όχι μήνες. Σε μία μελέτη, νήπια έξι μηνών που έμαθαν πώς να λειτουργούν ένα τρενάκι θυμόταν τη διαδικασία για δύο με τρεις εβδομάδες αργότερα. Παιδιά προσχολικής ηλικίας, από την άλλη πλευρά, μπορεί να θυμηθούν γεγονότα που έγιναν πριν από χρόνια – αν δεν είμαστε σίγουροι ότι οι αναμνήσεις είναι πραγματικά δικές τους ή έχουν δημιουργηθεί από όσα τους έχουν διηγηθεί.
Φυσικά, οι δυνατότητες της μνήμης σε αυτές τις ηλικίες δεν είναι όπως των ενηλίκων – συνεχίζουν να ωριμάζουν μέχρι την εφηβεία. Στην πραγματικότητα, οι αναπτυξιακές αλλαγές σε βασικές διεργασίες μνήμης είναι μια εξήγηση για την παιδική αμνησία και από τις καλύτερες που έχουμε μέχρι στιγμής.
Όμως η εξήγηση αυτή δεν είναι πλήρης. Ένας άλλος παράγοντας που γνωρίζουμε ότι παίζει σημαντικό ρόλο είναι η γλώσσα. Από τους 12 μήνες έως τα έξι χρόνια, τα παιδιά προχωρούν από την ομιλία της μία λέξης μέχρι την άπταιστη χρήση της μητρικής τους γλώσσα, έτσι υπάρχουν σημαντικές αλλαγές στη λεκτική ικανότητα, που συμπίπτουν με την περίοδο της παιδικής αμνησίας. Αυτές περιλαμβάνουν τη χρήση παρελθοντικών χρόνων, λέξεων που αφορούν τη μνήμη, όπως «θυμάμαι» και «ξεχνάω» και προσωπικές αντωνυμίες – μία από τις αγαπημένες είναι «δικό μου».
Είναι αλήθεια σε κάποιο βαθμό ότι η ικανότητα ενός παιδιού να περιγράψει ένα γεγονός κατά τη στιγμή που συνέβη, δείχνει και το πόσο καλά θα το θυμάται μήνες ή και χρόνια αργότερα. Έρευνα έδειξε ότι παιδιά άνω των 26 μηνών, που μπορούσαν να περιγράψουν προφορικά μια εκδήλωση, τη θυμόταν έως και πέντε χρόνια αργότερα, ενώ νήπια κάτω των 26 μηνών που δεν μπορούσα να μιλήσω γι ‘αυτήν, θυμόταν λίγα ή τίποτα. Αυτό υποδηλώνει ότι οι αναμνήσεις χάνονται αν δεν έχουν «μεταφραστεί» σε λόγο.
Αυτό που είναι σημαντικό να θυμόμαστε – ειδικά οι γονείς – είναι ότι, ακόμη και αν δεν μπορούμε να θυμηθούμε ξεκάθαρα συγκεκριμένα γεγονότα από όταν ήμασταν πολύ μικροί, διαρκή ίχνη των γεγονότων υπάρχουν στο μυαλό μας και επηρεάζουν τη συμπεριφορά μας. Τα πρώτα χρόνια της ζωής μας είναι παραδόξως λησμονημένα και ταυτόχρονα σημαντικά για τη διαμόρφωση του ενήλικου εαυτού μας.
