Είναι γνωστό ότιο καρκίνος του μαστού, είναι ο πρώτος σε συχνότητα καρκίνος του γυναικείου πληθυσμού στον Δυτικό Κόσμο.Οι αιτίες, που τον προκαλούνείναι πολλές και διακρίνονται σεενδογενείς (γενετικές, ορμονικές, αναπαραγωγικές)και εξωγενείς (επίδραση του τρόπου ζωής κ.ά).Αρκετές ασθενείς με καρκίνο του μαστού, σαν βασικό υπεύθυνο για την εκδήλωση της νόσου,θεωρούν το ψυχολογικό stress, που μπορεί να έχει σαν αιτία και απώλεια προσφιλούς συγγενικού προσώπου. Φράσεις όπως «το άγχος μου έβγαλε τον καρκίνο», ή «με έφαγε η στενοχώρια για τον θάνατο του…», ακούγονται συχνά στα ιατρεία των Ογκολόγων. Είναι όμως αλήθεια ότι το άγχος ή τα δυσάρεστα γεγονότα της ζωής προκαλούν τον καρκίνο του μαστού; Υπάρχουν επαρκή και τεκμηριωμένα επιστημονικά δεδομένα για να υποστηρίξουμε κάτι τέτοιο; Με ποιούς μηχανισμούς το άγχος, ενδεχομένως, προκαλεί ή προάγει την καρκινογένεση;
Στους πιθανούς βιολογικούς μηχανισμούς επίδρασης του άγχους στην εμφάνιση καρκίνου, περιλαμβάνονται αλλοιώσεις του άξονα υποθάλαμος – υπόφυση – επινεφρίδια, ο οποίος ρυθμίζει τα επίπεδα των γλυκοκορτικοειδών ορμονών. Το άγχος επιδρά επίσης και στο συμπαθητικό νευρικό σύστημα, το οποίο ρυθμίζει τα επίπεδα των κατεχολαμινών. Η επίδραση του άγχουςσε αυτά τα συστήματα, φαίνεται να επηρεάζει την ανταπόκριση του ανοσοποιητικού στην καρκινογένεση. Συγκεκριμένες ορμόνες, που εκκρίνονται μετά απόstress φαίνεται ότι εμπλέκονται στην επιδιόρθωση βλαβών του DNA, την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων και την αγγειογένεση (την δημιουργία νέων αγγείων). Εκτός από την άμεση επίδραση του stress, παρατηρούνται και έμμεσες επιδράσεις, που αφορούν κυρίως τον τρόπο ζωής και ορισμένες συνήθειες, όπως το κάπνισμα, η κατανάλωση οινοπνεύματος κ.ά., που θεωρούνται παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο του μαστού. Είναι όμως ικανοί αυτοί οι μηχανισμοί να επηρεάσουν την επίπτωση του συγκεκριμένου καρκίνου;
Αρκετές επιστημονικές εργασίες προσπάθησαν να απαντήσουν στο βασικό αυτό ερώτημα. Μελέτες της σχέσης δυσάρεστων γεγονότων της ζωής, όπως το πένθος από απώλεια προσφιλούς προσώπου ή το διαζύγιο, παράμετροι, που είναι εύκολο να τεκμηριωθούν, είχαν ασαφή και αντιφατικά αποτελέσματα. Το πένθος από την απώλεια των γονέων στην παιδική ηλικία, περίοδο ιδιαίτερα ευάλωτη σε ψυχολογικές επιπτώσεις, δεν επηρέασε την επίπτωση του καρκίνου του μαστού σε κάποιες μελέτες. Οι μελέτες αυτές δεν θεωρούνται ιδιαίτερα αξιόπιστες δεδομένου ότι ήταν αναδρομικές, είχαν μεθοδολογικές αστοχίες και ανέλυσαν μικρούς αριθμούς συμμετεχόντων. Μίαανάλυση 27 μελετών (A meta-analysis, Int J Cancer, 2003),δεν επιβεβαίωσε την σχέση άγχους και καρκίνου του μαστού.
Πρόσφατα (Ιούλιος 2016), δημοσιεύθηκε στο έγκυρο περιοδικό Breast Cancer Research, μία ενδιαφέρουσα προοπτική μελέτη, από το Ηνωμένο Βασίλειο,για την επίδραση του ψυχολογικού stress και δυσάρεστων γεγονότων της ζωής στην επίπτωση του καρκίνου του μαστού. Στην επιδημιολογική αυτή μελέτη έλαβαν μέρος 113.000 γυναίκες ηλικίας άνω των 16 ετών, οι οποίες απάντησαν σε συγκεκριμένο ερωτηματολόγιο και τέθηκαν σε παρακολούθηση ανά 2.5 – 3 χρόνια.
Οι βασικές ερωτήσεις του ερωτηματολογίου ήταν :
α) Είχαν άγχος τα τελευταία 5 χρόνια («ποτέ», «περιστασιακά», «συχνά» ή «συνεχώς»):
β) Bίωσαν θάνατο συζύγου, τέκνου ή άλλου στενού συγγενούς;
γ) Eίχαν διαζύγιο ή χωρισμό;
δ) Πέρασαν κάποια σοβαρή ασθένεια ή τραυματισμό;
ε) Απολύθηκαν από την εργασία τους ή έμειναν άνεργες;
Στην ανάλυση των αποτελεσμάτων ελήφθησαν υπ΄όψιν και άλλοι παράγοντες κινδύνου (κάπνισμα, παχυσαρκία, άσκηση, οικογενειακό ιστορικό κ.ά.).Από την ανάλυση των αποτελεσμάτωνδεν προέκυψε καμία ισχυρή ένδειξη σχέσης ψυχολογικού stress και δυσάρεστων γεγονότων της ζωής, όπως είναι η απώλεια προσφιλών προσώπων, με τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού.
Με βάση όλα αυτά τα δεδομένα και μετά και τα αποτελέσματα τηςπρόσφατης μεγάλης, προοπτικής και καλοσχεδιασμένης μελέτης, μπορούμε πλέον να ισχυριστούμε ότι δεν τεκμηριώνεται καμία άμεση επίδραση του άγχους στην επίπτωση του καρκίνου του μαστού.
Δρ Χρήστος Πανόπουλος
Παθολόγος – Ογκολόγος
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών
Διευθυντής Ογκολογικού Τμήματος Ευρωκλινικής Αθηνών
Τ. Διευθυντής Ογκολογικού Νοσοκομείου «Άγιος Σάββας»
