Τι είναι ροχαλητό;
Είναι ο ήχος που παράγεται κατά τη διάρκεια του ύπνου από την ταλάντωση των μαλακών μορίων, κυρίως του φάρυγγα και της σταφυλής, κατά τη δίοδο του αέρα από το στενωμένο σωλήνα του ανώτερου αεραγωγού, κυρίως στη φάση της εισπνοής. Ο θόρυβος του ροχαλητού είναι συνήθως χαμηλών συχνοτήτων και η έντασή του φτάνει ως και 100 ντεσιμπέλ.
Που οφείλεται το ροχαλητό;
Το ροχαλητό σχεδόν πάντα οφείλεται σε περισσότερους από έναν παράγοντες ή αίτια.
Τα αίτια που μπορεί να προκαλούν το ροχαλητό διακρίνονται σε ανατομικά αίτια που στενεύουν το σωλήνα του ανώτερου αεραγωγού προκαλώντας δυσκολία στο πέρασμα του αέρα, και στους προδιαθεσικούς παράγοντες ή συνήθειες και τρόπους ζωής που ευνοούν την εκδήλωση του ροχαλητού.Όσον αφορά τα ανατομικά αίτια ροχαλητού από τη μύτη συνήθως είναι το στραβό (σκολίωση) ρινικό διάφραγμα , οι υπερτροφικές ρινικές κόγχες, οι πολύποδες ρινός, τα κρεατάκια, η αλλεργική ή φαρμακευτική ρινίτιδα, η χρόνια ιγμορίτιδα , οι ρινικές συμφύσεις, τα ξένα σώματα εντός της ρινός (συχνό σε παιδάκια) και η πεσμένη κορυφή της μύτης
Όσον αφορά τα ανατομικά αίτια ροχαλητού από το φάρυγγα, τα πιο συχνά είναι οι υπερτροφικές αμυγδαλές, η επιμηκυσμένη ή παχιά σταφυλή, η χαλάρωση μαλθακής υπερώας, οι στενές πλαγιες ή οπίσθιες καμάρες της υπερώας, η υπερτροφία της βάσης ή του συνόλου της γλώσσας και οι χαμηλωμένες καμάρες μαλθακής υπερώας.
Τέλος, άλλα ανατομικά αίτια μπορεί να είναι: οπισθογναθισμός ή μικρογναθία, η εισολκή της κάτω γνάθου, ο κοντός και παχύς λαιμός, το πολύ μεγάλο μέγεθος γλώσσας που πέφτει προς τα πίσω στον ύπνο.
Οι προδιαθεσικοί παράγοντες που προκαλούν ή και επιδεινώνουν ένα ήδη υπάρχον ροχαλητό αφορούν τις γενικότερες καθημερινές συνήθειες και τον τρόπο ζωής του ασθενούς:
το κάπνισμα, η χρήση αλκοόλ, το αυξημένο σωματικό βάρος, τα βαριά γεύματα αργά το βράδυ και πλούσια σε γαλακτοκομικά ή υδατάνθρακες, η ύπτια στάση του ύπνου, η χρήση ηρεμιστικών ουσιών, υπνωτικών και ψυχιατρικών φαρμάκων, το άρρεν φύλο λόγω ορμονικής προδιάθεσης, η υπερβολική κούραση στη διάρκεια της μέρας, η μεγάλη ηλικία λόγω γενικότερης χαλάρωσης των ιστών και άλλα.
Πώς γίνεται η διάγνωση των αιτίων του ροχαλητού;
Πρώτα πρέπει να γίνει μια λεπτομερής λήψη του ιστορικού , του τρόπου ζωής και των συνηθειών του ασθενούς. Στη συνέχεια, ακολουθεί ειδική εξέταση Βιντεο-ρινο-λαρυγγοσκόπησης με εύκαμπτου τύπου ενδοσκόπιο με τη βοήθεια μικροκάμερας τελευταίας τεχνολογίας, που προσφέρει υψηλή ανάλυση και άριστη ευκρίνεια. Η εξέταση αυτή γίνεται σε εξειδικευμένο ΩΡΛ ιατρείο και απαιτεί εκτός από έμπειρο ιατρό και την παρουσία ειδικού εξοπλισμού βιντεο-ρινο-λαρυγγοσκοπίου τελευταίας τεχνολογίας. Η εξέταση γίνεται ως εξής: Ο ασθενής κάθεται στην εξεταστική καρέκλα και τοποθετείται εμποτισμένο με ξυλοκαΐνη τολύπιο βάμβακος μέσα στη μύτη του για ήπια τοπική αναλγησία. Μετά από λίγα λεπτά γίνεται η διάβαση ολόκληρου του ανώτερου αναπνευστικού σωλήνα με τη μικροκάμερα ξεκινώντας από την αρχή του ρουθουνιού και συνεχίζοντας προς τα πίσω προς το ρινοφάρυγγα, το στοματοφάρυγγα, το φάρυγγα, τον υποφάρυγγα και το λάρυγγα. Με αυτό τον τρόπο, ελέγχονται με μεγάλη ακρίβεια όλοι οι πιθανοί ανατομικοί παράγοντες που μπορεί να φταίνε για το ροχαλητό ή και για άπνοιες. Ανάλογα με το εάν το ανατομικό πρόβλημα εντοπίζεται στην περιοχή της μύτης, του στόματος ή του φάρυγγα, επιλέγεται και ο καταλληλότερη τεχνική θεραπείας του ροχαλητού. Η εξέταση καταγράφεται σε βίντεο και στη συνέχεια επεξηγείται στον ασθενή και έτσι μπορεί και βλέπει ο ίδιος στην οθόνη ποιο είναι το αίτιο του δικού του ροχαλητού. Η εξέταση με το εύκαμπτο ενδοσκόπιο είναι γρήγορη , εύκολη, ανώδυνη και πολύ καλά ανεκτή για τον εξεταζόμενο, χάρη στην πολύ μικρή διάμετρο της κάμερας , τη μαλακή της σύσταση και το ειδικό περίβλημα για να γλιστράει εύκολα στη διάβαση.
Το μεγάλο πλεονέκτημα της βιντεορινολαρυγγοσκόπησης με εύκαμπτο σε σχέση με τα άκαμπτα ενδοσκόπια για τη διάγνωση των αιτίων του ροχαλητού είναι ότι εξασφαλίζει την ενιαία διάβαση ολόκληρου του ανώτερου αναπνευστικού σωλήνα σε μία και μόνο εξέταση, γεγονός που σημαίνει πως δε χάνεται η ανατομική συνέχεια του ανώτερου αεραγωγού και, έτσι, δεν υπάρχει περίπτωση να γίνει λάθος διάγνωση, όσον αφορά τον ακριβή εντοπισμό των ανατομικών αιτίων της στένωσης του αεραγωγού και της πρόκλησης του ροχαλητού.
Ποια τα συμπτώματα του ροχαλητού;
Τα κυριότερα συμπτώματα του ροχαλητού είναι ο άσχημος και κακής ποιότητας ύπνος, οι πρωινοί πονοκέφαλοι, το αίσθημα κούρασης το πρωί, η έντονη και ασυνήθιστη υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας, η ανεξήγητη νωθρότητα, οι διαταραχές της συγκέντρωσης , της μνήμης και της προσοχής, η πτώση της απόδοσης στην εργασία , η μειωμένη λίμπιντο και οι συχνές αλλαγές του συναισθήματος. Ακόμα, ενδέχεται να επιπλέκεται και με επεισόδια άπνοιας στον ύπνο, δηλαδή διακοπής της ανάσας και του οξυγόνου, που διαρκούν από λίγα δευτερόλεπτα μέχρι και πάνω από λεπτό σε πιο σοβαρές περιπτώσεις, οπότε υπάρχει ενδεχόμενο να μιλάμε για σύνδρομο υπνικής άπνοιας, που είναι απειλητικό για την καρδιακή λειτουργία.
Πότε μπορεί να γίνει επικίνδυνο το ροχαλητό; Τι είναι και πως διαγιγνώσκεται η «υπνική άπνοια»;
Πολλές φορές το ροχαλητό μπορεί να συνδέεται με διακοπές στην αναπνοή και την οξυγόνωση του ασθενούς, που διαρκεί κάποια δευτερόλεπτα (υπόπνοια ή άπνοια). Σε περίπτωση που το ροχαλητό συνοδεύεται από διαπιστωμένα επεισόδια άπνοιας, δηλαδή διακοπής της αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου, τότε υπάρχει ο κίνδυνος το ροχαλητό να αποτελεί το σύμπτωμα και να ανήκει σε ένα γενικότερο σύνδρομο που λέγεται Σύνδρομο Υπνικής Άπνοιας (ΣΥΑ) – “Sleep apnea syndrome”. Το Σύνδρομο Υπνικής Άπνοιας έχει πολύ σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία του ασθενούς και είναι απειλητικό ακόμα και για την ίδια του τη ζωή, καθώς εμπλέκεται με υπέρταση, στεφανιαία νόσο και αρρυθμίες. Ο πιο σίγουρος τρόπος για να διαπιστωθεί εάν ο ασθενής εμφανίζει άπνοιες ή όχι είναι να υποβληθεί σε Πολυσωματογραφική Μελέτη Ύπνου, η οποία θα καταδείξει με ακρίβεια αν υπάρχουν άπνοιες , τη διάρκειά τους , τον αριθμό τους για κάθε ώρα ύπνου(δείκτης απνοιών -υποπνοιών ΑΗΙ) καθώς και άλλες σημαντικές παραμέτρους , όπως πόσο πέφτει ο κορεσμός του οξυγόνου (SaO2), μέτρηση καρδιακού παλμού, αφυπνίσεις, αρρυθμίες και ταχυκαρδίες ή βραδυκαρδίες, νυχτερινές αφυπνίσεις. Στη συνέχεια και εφόσον βρέθηκε στη Μελέτη ύπνου μεγάλος δείκτης απνοιών ΑΗΙ, επαναλαμβάνεται αυτή με τη χρήση ειδικής συσκευής C-PAP , που παρέχει συνεχώς αέρα διατηρώντας τον αεραγωγό ανοικτό, προκειμένου να αξιολογηθεί η χρησιμότητά της. Για τη διάγνωση και διερεύνηση του Συνδρόμου Αποφρακτικής Υπνικής Άπνοιας, εφαρμόζεται τελευταία η έξυπνη μελέτη ύπνου στο σπίτι με τη συσκευή Snore-Check . Πρόκειται για ένα υψηλής τεχνολογίας ψηφιακό κασετόφωνο με δυνατότητα ψηφιακής ανάλυσης καταγραφής του ήχου, που το παίρνει ο ασθενής στο σπίτι του. Είναι πολύ βολικό και εύκολο στην εφαρμογή του, καθως συνδέεται με ένα αυτοκόλλητο στο στήθος ή με ένα κλιπ στο πέτο της μπλούζας του ασθενούς. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να κοιμάται αναπαυτικά ο ασθενής , πράγμα που είναι απαραίτητο για να είναι αξιόπιστη η μελέτη ύπνου. Η επεξεργασία των αποτελεσμάτων της μελέτης του ύπνου γίνεται σε ειδικό κέντρο μελέτης απνοιών και ανακοινώνεται στον ασθενή την επόμενη κιόλας ημέρα. Η ψηφιακή ανάλυση του ηχογράμματος δίνει απαντήσεις για το εάν υπάρχουν άπνοιες ή όχι, τη διάρκεια των απνοιών, την ένταση του ροχαλητού, καθώς και τον αριθμό των επεισοδίων της άπνοιας για κάθε ώρα ύπνου (δείκτης απνοιών -υποπνοιών ΑΗΙ).
Πώς μπορεί να προληφθεί το ροχαλητό;
Ο έλεγχος σωματικού βάρους, η καταπολέμηση της παχυσαρκίας και κυρίως η μείωση της περιμέτρου του λαιμού παίζει σημαντικό ρόλο στη μείωση του ροχαλητού. Ακόμα, η μείωση ή διακοπή του καπνίσματος και η αποφυγή χρήσης αλκοόλ ιδιαίτερα τις βραδυνές ώρες είναι τα πιο καθοριστικά μέτρα που μπορούμε να πάρουμε για να περιορίσουμε το ροχαλητό. Επίσης, ένα ελαφρύ δείπνο, απαλλαγμένο από γαλακτοκομικά και υδατάνθρακες και τουλάχιστον 3 ώρες πριν από την κατάκλιση συντελεί σε αυτή την κατεύθυνση. Η καταπολέμηση της καθιστικής ζωής με καθημερινή αεροβική σωματική άσκηση- πχ τουλάχιστον 30 λεπτά περπάτημα την ημέρα. Εξίσου βοηθάει και η αποφυγή της ύπτιας στάσης του ύπνου, που μπορεί να επιτευχθεί με διάφορους τρόπους, όπως με ειδικού τύπου πιτζάμα που έχει ενσωματωμένο εξόγκωμα στη πλάτη της, προκειμένου να μην επιτρέπει στον πάσχοντα από ροχαλητό να γυρνάει ανάσκελα κατά τη διάρκεια του ύπνου του.
Ποια είναι η σύγχρονη θεραπεία του ροχαλητού; Πώς γίνεται η θεραπεία του ροχαλητού με Υπερήχους;
Aνάλογα με το εκάστοτε ανατομικό εμπόδιο, που προκαλεί στένωση του αεραγωγού και ροχαλητό, γίνεται και η αντίστοιχη θεραπευτική παρέμβαση με χειρουργικούς υπερήχους. Οι χειρουργικοί υπέρηχοι είναι σύγχρονη συσκευή που αποτελείται από μια γεννήτρια που παράγει ταλαντώσεις υψηλών συχνοτήτων, που μέσω ενός κυματοδηγού μεταφέρονται στο κοπτικό όργανο του υπερήχου-συνήθως νυστέρι από τιτάνιο- που επενεργεί στο ανατομικό εμπόδιο που πρέπει να διορθωθεί.
–Μείωση του μεγέθους της σταφυλής:
Η επέμβαση μείωσης του μεγέθους της σταφυλής με Υπερήχους μπορεί να γίνει ακόμα και χωρίς γενική Αναισθησία πχ με μέθη , κρατάει πολύ λίγη ώρα και είναι αναίμακτη και σχετικά ανώδυνη. Ο ασθενής πάει κατευθείαν σπίτι του και πρέπει να ακολουθεί μια ειδική δίαιτα υδαρών τροφών για λίγες ημέρες. Η εκτομή της σταφυλής μπορεί να συνδυαστεί και με :
-Φαρυγγοπλαστική ή πλαστική της υπερώας:
Κατά την επέμβαση αυτή αφαιρούνται τα πλεονάζοντα τμήματα από τις πλάγιες ή οπίσθιες καμάρες της μαλθακής υπερώας σε συνδυασμό ή όχι με μείωση του μεγέθους σταφυλής. Η όλη διαδικασία γίνεται σε περιβάλλον κλινικής και απαιτεί Γενική Αναισθησία ή Μέθη.
Χάρη στις σύγχρονες χειρουργικές τεχνικές αποφεύγονται μεγάλες κακώσεις των ιστών και αιμορραγικές επιπλοκές, μειώνεται κατά πολύ ο χρόνος του χειρουργείου, ενώ ο ασθενής μπορεί να επιστρέψει την ίδια ημέρα στο σπίτι του. Χάρη στη χρήση των Υπερήχων εξασφαλίζονται πολύ πιο χαμηλές θερμοκρασίες μειώνοντας, έτσι, τα εγκαύματα στους γειτονικούς ιστούς, περιορίζοντας με αυτό το τρόπο το μετεγχειρητικό πόνο και το χρόνο της ανάρρωσης.
–Σκλήρυνση της χαλαρωμένης μαλακής υπερώας:
Σε περιπτώσεις χαλάρωσης της μαλθακής υπερώας, πολύ αποτελεσματική είναι η σκλήρυνση της μαλθακής υπερώας με Υπερήχους. Συγκεκριμένα, ο Υπέρηχος με ειδική κεφαλή διειδύει υπό σχεδόν κάθετη γωνία σε διαφορετική σημεία της χαλαρωμένης υπερώας σχηματίζοντας μικρές τρύπες που κατόπιν επουλώνονται γεμίζοντας με ουλώδη ιστό. Με αυτή τη διαδικασία, σκληρύνεται η σύσταση της μαλθακής υπερώας μειώνοντας τη δόνηση και την ταλάντωση των μαλακών ιστών στη διάρκεια του ύπνου και επομένως και το κραδασμό της που προκαλεί το θόρυβο του ροχαλητού. Ο υπέρηχος μπορεί να εφαρμοστεί εύκολα ακόμα και στο ιατρείο με μια τοπική νάρκωση και είναι ανώδυνος και αναίμακτος .
-Συρρίκνωση μεγέθους υπερτροφικών αμυγδαλών με Υπερήχους:
Όταν δεν υπάρχει ανάγκη πλήρους αφαίρεσης των αμυγδαλών, ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης του ροχαλητού είναι η συρρίκωση αυτών με τον Υπέρηχο. Χάρη στην ταλάντωση πολύ υψηλών συχνοτήτων, που μεταφέρεται με ειδικό κυματοδηγό σε κεφαλή από τιτάνιο, η οποια μπαίνει μέσα στον ιστό της αμυγδαλής και γίνεται αμυγδαλόλυση (διάλυση της μάζας της αμυγδαλής). Η μάζα την υπερτροφικής αμυγδαλής μπορεί να μειωθεί εντυπωσιακά -από μέγεθος καρυδιού να φτάσει να γίνει μικρή σα φακή- χωρίς να χρειαστεί να γίνει ολική αφαίρεση της αμυγδαλής. Έτσι, αποφεύγεται το κλασσικό χειρουργείο και μειώνεται κατά πολύ ο πόνος μετά την επέμβαση. Χάρη στις ταλαντώσεις υψηλών συχνοτήτων του υπερήχου, η μέθοδος είναι εντελώς αναίμακτη. Ενδέχεται να υπάρχει ένας ήπιος πόνος στην κατάποση τις πρώτες ημέρες.
-Επέμβαση ρινικού διαφράγματος και ρινικών κογχών με Υπερήχους :
Όταν υπάρχουν ανωμαλίες στην ανατομία του ρινικού διαφράγματος και στις ρινικές κόγχες, τότε η κλειστή μύτη στη διάρκεια του ύπνου ευθύνεται για το ροχαλητό.
Εάν το ανατομικό εμπόδιο που προκαλεί στένωση στη μύτη και ροχαλητό εντοπίζεται στο χόνδρο του ρινικού διαφράγματος, τότε η καλύτερη θεραπευτική αντιμετώπιση γίνεται με τον Υπέρηχο. Η επέμβαση κρατάει περίπου μισή ώρα και γίνεται σε εξειδικευμένο ΩΡΛ κέντρο με μια ελαφρά και μικρής διάρκειας αναισθησία ή μέθη. Ταυτόχρονα, μπορεί να γίνει και συρρίκνωση των υπερτροφικών ρινικών κογχών με το χειρουργικό Υπέρηχο. Ο ασθενής ανανήπτει σύντομα και μετά από ολιγόωρη παραμονή αναχωρεί την ίδια ημέρα για το σπίτι του. Ο πόνος και το πρήξιμο μετά την επέμβαση είναι σχεδόν ανύπαρκτα, επειδή ο Υπέρηχος κάνει ελάχιστες κακώσεις στους ιστούς και κατά κανόνα δε χρειάζονται καλέμι, ράμματα και νυστέρι. Γενικά η επέμβαση είναι πιο ήπια για τον ασθενή και, έτσι, ο χρόνος επούλωσης και ανάρρωσης είναι συντομότερος. Χορηγείται μια προληπτική αντιβίωση για ολίγες ημέρες και δίνονται οδηγίες πλύσης της μύτης με θαλασσινό νερό και περιποίηση με μια μαλακτική αλοιφή. Αναφορικά με τις ρινικές κόγχες , ο Υπέρηχος δουλεύει σε πολύ χαμηλότερες θερμοκρασίες και στην ουσία κάνει συρρίκνωση του μεγέθους και όχι καυτηρίαση και, άρα, δεν προκαλεί εγκαύματα στους ιστούς της μύτης. Η επέμβαση της συρρίκνωσης κογχών μπορεί να γίνει ακόμα και στο ιατρείο με τοπική αναλγησία.
Δρ Ηλίας Φωτόπουλος
Χειρουργός Ωτορινολαρυγγολόγος, Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, Επιστημονικός Συνεργάτης Κλινικής Ιασώ-General
Site: www.drfotopoulos.gr
