Ποια είναι τα πιο εθιστικά ναρκωτικά; Το ερώτημα φαίνεται απλό, αλλά η απάντηση εξαρτάται από το ποιον ρωτάμε. Από την οπτική γωνία διαφορετικών ερευνητών, η δυνατότητα ενός ναρκωτικού να είναι εθιστικό μπορεί να κριθεί από την άποψη της βλάβης που προκαλεί, του βαθμού που ενεργοποιεί το σύστημα ντοπαμίνης του εγκεφάλου, της ευχαρίστησης που προκαλεί στον χρήστη, των συμπτωμάτων στέρησης που προκαλεί και του πόσο εύκολα εθίζεται σε αυτό ο χρήστης. Ο καθηγητής David Nutt και οι συνεργάτες του κατάρτισαν μια λίστα, λαμβάνοντας υπόψη όλες αυτές τις παραμέτρους.
Ηρωίνη
Με βαθμολογία 2,5 στα 3, η ηρωίνη χαρακτηρίστηκε ως το πιο εθιστικό ναρκωτικό. Είναι ένα οπιούχο που προκαλεί αυξάνει το επίπεδο της ντοπαμίνης στο σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου σε πειραματόζωα κατά 200 %. Εκτός του ότι είναι αναμφισβήτητα το πιο εθιστικό ναρκωτικό, η ηρωίνη είναι εξαιρετικά επικίνδυνη, καθώς η δόση που μπορεί να προκαλέσει το θάνατο είναι μόνο πέντε φορές μεγαλύτερη από τη δόση που απαιτείται για να «φτιαχτεί» ο χρήστης. Η ηρωίνη έχει επίσης αξιολογηθεί ως το δεύτερο πιο επιβλαβές ναρκωτικό από την άποψη της βλάβης που προκαλεί, τόσο στους χρήστες όσο και στην κοινωνία. Ο τζίρος των οπιούχων ναρκωτικών, συμπεριλαμβανομένων της ηρωίνης, εκτιμάται ότι έφτασε το 2009 τα 68 δισεκατομμύρια δολάρια παγκοσμίως.
Αλκοόλ
Αν και καθόλα νόμιμο στις περισσότερες χώρες του πλανήτη, το αλκοόλ βαθμολογήθηκε ως η δεύτερη πιο εθιστική ουσία με βαθμολογία 2,2 στα 3. Το αλκοόλ έχει πολλές επιπτώσεις στον εγκέφαλο,ενώ σε εργαστηριακά πειράματα σε ζώα δημιουργούσε αύξηση στα επίπεδα ντοπαμίνης στο σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου από 40 έως 360% – και όσο περισσότερο τα πειραματόζωα έπιναν, τόσο περισσότερο τα επίπεδα ντοπαμίνης αυξανόταν. Περίπου το 22% των ανθρώπων που έχουν πιει ένα ποτό στη ζωή τους θα αναπτύξουν κάποια στιγμή εξάρτηση από το αλκοόλ. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υπολογίζει ότι περισσότερα από 2 δισεκατομμύρια άνθρωποι πίνουν αλκοόλ και πάνω από 3 εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν το 2012 εξαιτίας προβλημάτων υγείας που προκαλούνται από την κατανάλωση αλκοόλ.
Κοκαΐνη
Το συγκεκριμένο ναρκωτικό παρεμβαίνει άμεσα στη χρήση της ντοπαμίνης από τον εγκέφαλο. Στην ουσία, η κοκαΐνη εμποδίζει τους νευρώνες να δώσουν σήμα ώστε να σταματήσει η παραγωγή ντοπαμίνης, με αποτέλεσμα μια μη φυσιολογική, συνεχής ενεργοποίηση των οδών ανταμοιβής του εγκεφάλου. Σε πειράματα που έγιναν σε ζώα, η κοκαΐνη προκάλεσε αύξηση των επιπέδων ντοπαμίνης τρεις φορές περισσότερο από το κανονικό επίπεδο. Εκτιμάται ότι 14 έως 20 εκατομμύρια άνθρωποι χρησιμοποιούν σε όλο τον κόσμο κοκαΐνη και ότι το 2009 ο παγκόσμιος τζίρος έφτανε τα 75 δισεκατομμύρια δολάρια. Το κρακ κοκαΐνης κατατάσσεται από ειδικούς ως το τρίτο πιο καταστροφικό ναρκωτικό και η «απλή» κοκαΐνη, η οποία έχει ηπιότερα χαρακτηριστικά, ως το πέμπτο. Περίπου 21% των ανθρώπων που κάνουν χρήση κοκαΐνης θα εθιστούν σε αυτήν.
Βαρβιτουρικά
Είναι μια κατηγορία φαρμάκων που χρησιμοποιήθηκαν αρχικά για τη θεραπεία του άγχους και ως υπνωτικά. Στέλνουν χημικά σήματα στον εγκέφαλο, με αποτέλεσμα το «κλείσιμο» διαφόρων περιοχών του εγκεφάλου. Σε χαμηλές δόσεις, τα βαρβιτουρικά προκαλούν ευφορία, αλλά σε υψηλότερες δόσεις μπορεί να αποδειχθούν θανατηφόρα επειδή καταστέλλουν την αναπνοή. Η εξάρτηση από τα βαρβιτουρικά ήταν συνηθισμένη όταν ήταν εύκολο να συνταγογραφηθούν, όμως αυτό έχει μειωθεί δραματικά, καθώς αντικαταστάθηκαν από άλλα φάρμακα. Αυτό τονίζει το ρόλο που παίζει το πλαίσιο στον εθισμό: αν ένα εθιστικό ναρκωτικό δεν είναι ευρέως διαθέσιμο, δεν μπορεί να κάνει εκτεταμένο κακό.
Νικοτίνη
Είναι το κύριο εθιστικό συστατικό καπνού. Όταν κάποιος καπνίζει ένα τσιγάρο, η νικοτίνη απορροφάται ταχέως από τους πνεύμονες και οδηγείται στον εγκέφαλο. Αν και οι εμπειρογνώμονες κατατάσσουν τη νικοτίνη μόνο ως την 12η πιο εθιστική ουσία, υπάρχουν λόγοι να πιστεύουμε ότι η νικοτίνη είναι ένα πολύ ισχυρό εθιστικό ναρκωτικό. Περισσότερα από τα δύο τρίτα των Αμερικανών που δοκίμασαν το κάπνισμα, έγιναν εξαρτημένοι κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΠΟΥ, υπάρχουν περισσότεροι από ένα δισεκατομμύριο καπνιστές και έχει υπολογιστεί ότι ο καπνός θα σκοτώνει πάνω από 8 εκατομμύρια άτομα ετησίως μέχρι το 2030. Τα πειραματόζωα ήταν αρκετά έξυπνα ώστε να μην καπνίσουν, ωστόσο, πατούσαν ένα κουμπί για να λάβουν νικοτίνη απευθείας στην κυκλοφορία του αίματός τους, κάτι που προκαλούσε τα επίπεδα ντοπαμίνης στο σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου να αυξηθούν κατά περίπου 25-40%.
