Τη Δευτέρα, ο κόσμος άκουσε πώς το εμβόλιο κατά της Covid-19 της AstraZeneca και του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης ήταν πολύ αποτελεσματικό, όπως φάνηκε από τις προχωρημένες κλινικές δοκιμές.
Η είδηση έδωσε ελπίδες για άλλο ένα εμβόλιο για την καταπολέμηση της πανδημίας που θα ήταν φθηνότερο και με ευκολότερη διανομή από τα εμβόλια των Pfizer/BioNTech και Moderna που ανακοίνωσαν παρόμοια εντυπωσιακά αποτελέσματα μόλις πριν από λίγες ημέρες. Όμως σύντομα ακολούθησε η κριτική.
Πολλά πρακτορεία ειδήσεων ότι υπήρχαν ερωτηματικά για τα δεδομένα – όχι ως προς την ασφάλεια του εμβολίου, αλλά ως προς την αποτελεσματικότητά του. Στις κλινικές δοκιμές αναφέρθηκαν τρία διαφορετικά ποσοστά: συνολική αποτελεσματικότητα 70%, χαμηλή 62% και υψηλή 90%. Αυτό συμβαίνει επειδή διαφορετικές δόσεις του εμβολίου χρησιμοποιήθηκαν κατά λάθος στις δοκιμές: Σε μερικούς εθελοντές δόθηκε το ήμισυ της προγραμματισμένης πρώτης δόσης, κατά λάθος. Ωστόσο, αυτή η «λάθος» δοσολογία αποδείχθηκε η αποτελεσματικότερη.
Μερικά από τα εμβόλια ήταν πιο αδύναμα από ό,τι είχε σχεδιαστεί, καθώς περιείχαν πολύ λιγότερο από το συστατικό που προσφέρει ανοσία. Το εμβόλιο δίνεται σε δύο δόσεις, με τη δεύτερη να δίνεται ένα μήνα μετά την πρώτη ως ενισχυτικό.
Οι ρυθμιστικές αρχές ενημερώθηκαν για το σφάλμα από νωρίς και συμφώνησαν ότι η δοκιμή θα μπορούσε να συνεχιστεί και ότι περισσότεροι εθελοντές θα μπορούσαν να εμβολιαστούν, καθώς το λάθος δεν είχε καμία επίδραση στην ασφάλεια του εμβολίου.
Περίπου 3.000 συμμετέχοντες έλαβαν αρχικά τη μισή δόση και έπειτα την πλήρη τέσσερις εβδομάδες αργότερα και αυτή η δοσολογία φάνηκε να παρέχει την μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα – περίπου 90%. Στη μεγαλύτερη ομάδα σχεδόν 9.000 εθελοντών, στους οποίους δόθηκαν δύο πλήρεις δόσεις σε απόσταση τεσσάρων εβδομάδων, η αποτελεσματικότητα ήταν 62%.
Η AstraZeneca ανέφερε αυτά τα ποσοστά και επίσης είπε ότι το εμβόλιο της ήταν κατά μέσο όρο 70% αποτελεσματικό στην πρόληψη της νόσου Covid-19. Οι αριθμοί άφησαν με ερωτηματικά αρκετούς ειδικούς.
Ο καθηγητής David Salisbury, ειδικός στην ανοσοποίηση, δήλωσε: «Έχετε κάνει δύο μελέτες για τις οποίες χρησιμοποιήθηκαν διαφορετικές δόσεις και καταλήξατε σε ένα σύνθετο αποτέλεσμα που δεν αντιπροσωπεύει καμία από τις δύο δόσεις. Νομίζω ότι πολλοί έχουν πρόβλημα με αυτό».
Η AstraZeneca τόνισε ότι τα δεδομένα που δίνονται στη δημοσιότητα είναι προκαταρκτικά και όχι τελικά – κάτι που ισχύει και για τα αποτελέσματα των εμβολίτων των Pfizer και Moderna. Όταν θα είναι σε θέση, όλες οι εταιρείες θα δημοσιεύσουν τα πλήρη αποτελέσματα σε ιατρικά περιοδικά για δημόσιο έλεγχο και αξιολόγηση από ομότιμους. Επίσης, υποβάλλουν τα πλήρη δεδομένα στους ρυθμιστικούς φορείς για να υποβάλουν αίτηση για έγκριση χρήσης έκτακτης ανάγκης.
Η αμερικανική ρυθμιστική αρχή, η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA), δήλωσε ότι οποιοδήποτε εμβόλιο κατά της Covid-19 πρέπει να είναι τουλάχιστον 50% αποτελεσματικό για να είναι χρήσιμο στην καταπολέμηση της πανδημίας. Το εμβόλιο της AstraZeneca περνά αυτό το σημείο αναφοράς, ακόμη και με το χαμηλότερο ποσοστό που ανακοινώθηκε (62%).
Αν και μια ιδέα είναι ότι η λήψη χαμηλής και υψηλής δόσης μπορεί να προσομοιάζει καλύτερα τη λοίμωξη από κορωνοϊό και να οδηγεί σε καλύτερη ανοσοαπόκριση, είναι πιθανό οι εθελοντές που έλαβαν τη μισή δόση να έχουν κάποια άλλη διαφορά από τους άλλους (π.χ. να είναι νεότεροι).
Δεδομένου ότι η ηλικία είναι ο μεγαλύτερος παράγοντας κινδύνου για σοβαρή Covid-19, ένα εμβόλιο που προστατεύει τους ηλικιωμένους είναι εξαιρετικά σημαντικό. Ωστόσο, τα αποτελέσματα της φάσης δύο των κλινικών δοκιμών του εμβολίου της Οξφόρδης, που δημοσιεύθηκαν στο ιατρικό περιοδικό The Lancet, έδειξαν ότι το εμβόλιο παρήγαγε μια ισχυρή ανοσοαπόκριση σε όλες τις ηλικιακές ομάδες.
