Η λέξη ρομπότ προέρχεται από την τσέχικη λέξη robota που σημαίνει εργασία και καθιερώθηκε ως όρος το 1920 από τον Τσέχο θεατρικό συγγραφέα Κάρελ Τσάπεκ στο έργο του “R.U.R.” (Rossum’s Universal Robots).
O Τάλως είναι από τα πρώτα ρομπότ που αναφέρονται στη λογοτεχνία της ελληνικής μυθολογίας, ο οποίος ήταν φύλακας της Κρήτης. Ήταν ανθρωπόμορφος γίγαντας με χάλκινο σώμα. Είχε μία και μόνη φλέβα που του έδινε ζωή, η οποία ξεκινούσε από τον αυχένα και κατέληγε στους αστραγάλους, μέσα στην οποία αντί για αίμα κυκλοφορούσε λιωμένο μέταλλο. Στους αστραγάλους του υπήρχε σφηνωμένο ένα χάλκινο καρφί που δεν επέτρεπε να χυθεί το υγρό που τον κρατούσε στη ζωή.
Τα ρομποτικά χειρουργικά συστήματα έχουν χρησιμοποιηθεί σε πολλούς χειρουργικούς τομείς μέχρι σήμερα, συμπεριλαμβανομένων της Γυναικολογίας, της Ουρολογίας, της Καρδιοθωρακικής χειρουργικής, της Αγγειοχειρουργικής και της Γενικής χειρουργικής. Όμως, τα συστήματα ρομποτικής υποβοήθησης στη Χειρουργική της Σπονδυλικής Στήλης εισήχθησαν πολύ πρόσφατα. Η ανάπτυξη των συστημάτων αυτών έγινε παράλληλα με την ανάπτυξη της τεχνολογίας καθοδήγησης με τη βοήθεια εικόνων (Image Guidance Technology). Ως απαρχή της τεχνολογίας αυτής θεωρείται το 1908 όταν οι Victor Horsley και Robert Clarke χρησιμοποίησαν τον όρο Στερεοταξία για να περιγράψουν τη Νευροχειρουργική τεχνική εντοπισμού σημείων στο εσωτερικό του κρανίου με τη βοήθεια του συστήματος των Καρτεσιανών συντεταγμένων. Ογδόντα περίπου χρόνια αργότερα, το 1986, εμφανίστηκε η μοντέρνα τεχνική της στερεοταξίας (David Roberts), η οποία εκμεταλλεύτηκε τις εικόνες της Αξονικής Τομογραφίας για να επιτύχει τον ίδιο σκοπό με μεγαλύτερη ακρίβεια. Η υιοθέτηση όμως της τεχνολογίας της πλοήγησης από τη Χειρουργική της Σπονδυλικής Στήλης έγινε με εξαιρετικά βραδείς ρυθμούς, υπό το φόβο της αναξιοπιστίας και της πιθανής ανακρίβειας της μεθόδου. Τα νέα απεικονιστικά συστήματα που εμφανίστηκαν με την πάροδο του χρόνου, όπως το O-arm (Medtronic), παρείχαν υψηλότερης ποιότητας διεγχειρητική απεικόνιση και αποδείχθηκαν αποτελεσματικά στην απρόσκοπτη ενσωμάτωσή τους στις τεχνολογίες πλοήγησης.
O-arm (δεξιά) και Νευροπλοηγός StealthStation (αριστερά)
Έτσι η συμπληρωματική χρήση του συστήματος νευροπλοήγησης StealthStation (Medtronic) προσέθεσε πλεονεκτήματα τόσο για τους ασθενείς όσο και για τους χειρουργούς, αυξάνοντας την ακρίβεια, μειώνοντας τον αριθμό των επανεπεμβάσεων και επιτρέποντας τη χρήση ελάχιστα επεμβατικών τεχνικών.
Η Νευροπλοήγηση ως ανάλογο του GPS.
Ο συνδυασμός των δύο αυτών τεχνολογικών επιτευγμάτων επέτρεψε τη μείωση της έκθεσης στην ακτινοβολία διεγχειρητικά, βελτίωσε τον προσανατολισμό στην ανατομία του ασθενούς χωρίς να απαιτείται αποκάλυψη για άμεση όραση αυτής, μείωσε το χρόνο των χειρουργικών επεμβάσεων καθώς και τη νοσηρότητα των σπονδυλοδεσιών. Τα αποτελέσματα αυτά επιτεύχθησαν λόγω της προεγχειρητικής και της διεγχειρητικής πληροφόρησης του χειρουργού σχετικά με τα σημεία εισόδου των βιδών (entry points), την ιδανική πορεία των βιδών σε οβελιαίο και εγκάρσιο επίπεδο (trajectory) και τις ανεκτές διαστάσεις αυτών (μήκος και πάχος). Έτσι, η σπονδυλοδεσία με χρήση νευροπλοήγησης κατέστει σταδιακά ευρέως αποδεκτή ως μια ασφαλής χειρουργική επέμβαση.
΄Ετσι φτάνουμε στην αρχή του 21ου αιώνα, όταν η έγκριση του FDA για το πρώτο ρομποτικό σύστημα (da Vinci) στη Λαπαροσκοπική Χειρουργική, οριοθετεί μια νέα εποχή για τη ρομποτικά υποβοηθούμενη χειρουργική στον πλανήτη μας. Τέσσερα χρόνια αργότερα, το 2004, λαμβάνει έγκριση από τον ίδιο Αμερικανικό Οργανισμό Ασφάλειας (FDA) και το πρώτο ρομποτικό σύστημα (Spine Assist, Mazor Robotics) για χρήση στις χειρουργικές επεμβάσεις της σπονδυλικής στήλης, το οποίο εμφάνιζε λάθος κάτω των 2mm στο 98,3% των βιδών, κατά τη διενέργεια σπονδυλοδεσίας. Το νεοεμφανιζόμενο αυτό τεχνολογικό επίτευγμα ενσωμάτωνε τα ωφέλη τόσο της προηγμένης τεχνολογίας απεικόνισης της ανατομίας του ανθρώπινου σώματος όσο και της τεχνολογίας πλοήγησης σε αυτό (GPS).
Ώσπου, το 2017, λαμβάνει έγκριση ένα νέο επαναστατικό ρομποτικό σύστημα, το Exelsius GPS (Globus Medical Inc, Audubon, PA) με αυτοματοποιημένη ακρίβεια, αναπαραγώγιμα αποτελέσματα, αποτελεσματική ολοκλήρωση, αυτόματη εγγραφή του ασθενούς, περιορισμένη δυνατότητα κίνησης για αυξημένη ασφάλεια και αυτόματη αντιστάθμιση της κίνησης του ασθενούς.
Το Ρομποτικό σύστημα ExcelsiusGPS (Globus Medical).
Από τον Αύγουστο του 2018 η Ελλάδα βρίσκεται μεταξύ των τριών πρώτων Ευρωπαικών χωρών που διαθέτουν και χρησιμοποιούν το προηγμένο αυτό ρομποτικό σύστημα με αποτέλεσμα και οι Έλληνες ασθενείς να μπορούν να υποβληθούν στην εξαιρετικής ακρίβειας και ασφάλειας μέθοδο της ρομποτικής σπονδυλοδεσίας χωρίς να χρειάζεται να ταξιδέψουν στο εξωτερικό, αλλά και οι Έλληνες Χειρουργοί Σπονδυλικής Στήλης να μπορούν να εκπαιδευτούν και να εξοικειωθούν με τη χρήση αυτού του υψηλού τεχνολογικού επιτεύγματος.
Σήμερα το μέλλον της ρομποτικά-υποβοηθούμενης χειρουργικής της Σπονδυλικής Στήλης φαντάζει πολλά υποσχόμενο, αφού η τεχνική αυτή προσφέρει μείωση του απαιτούμενου χρόνου εκπαίδευσης των χειρουργών για την τοποθέτηση των διαυχενικών βιδών, μεγαλύτερη ακρίβεια τοποθέτησης αυτών σε σχέση με την τοποθέτηση με το χέρι, διευκόλυνση των ελάχιστα επεμβατικών προσπελάσεων και μείωση της έκθεσης στην ακτινοβολία σε σχέση με την ακτινοσκόπιση. Έτσι, μπορεί πλέον σχετικά εύκολα και με μικρή εκπαίδευση, ένας γνώστης των ανοικτών χειρουργικών επεμβάσεων της σπονδυλικής στήλης να μετατραπεί σε έναν ελάχιστα επεμβατικό χειρουργό.
Θα πρέπει όμως κανείς να θυμάται ότι όλες οι προαναφερόμενες τεχνολογίες αναπτύχθηκαν με σκοπό την υποβοήθηση του χειρουργού και όχι την αντικατάστασή του, καθώς και ότι η χρήση τους δεν μπορεί να μετατρέψει έναν ανεπαρκή σε καλό χειρουργό, μπορεί όμως σίγουρα έναν καλό χειρουργό να τον κάνει ακόμα καλύτερο.
Δρ Δημογέροντας Γεώργιος, MD, MSc, PhD
Διευθυντής Νευροχειρουργός-Χειρουργός Σπονδυλικής Στήλης, Υπεύθυνος Νευροχειρουργικής Κλινικής, Θεραπευτηρίου Metropolitan
www.neuroxeirourgos.gr, e-mail: geodim28@msn.com
