Το ροχαλητό και η υπνική άπνοια είναι άρρηκτα συνδεδεμένες νοσολογικές οντότητες, καθώς το ένα μπορεί να είναι η προέκταση του άλλου. Το 40-50% του ενήλικα πληθυσμού ροχαλίζει μόνιμα ή περιστασιακά. Ακόμα, το 30% περίπου εμφανίζει άπνοια ύπνου, όμως δεν το γνωρίζει.
Τι είναι ροχαλητό; Πώς προκαλείται;
Ροχαλητό είναι θόρυβος που προκαλείται από την ταλάντωση των μαλακών μορίων του φάρυγγα (σταφυλή, γλώσσα, αμυγδαλές) στη διάρκεια του ύπνου. Επίσης, η κούραση, το αλκοόλ, το κάπνισμα, τα βαριά γεύματα πριν τον ύπνο και η ύπτια θέση του ύπνου προδιαθέτουν ή επιβαρύνουν το ροχαλητό.
Τι είναι η υπνική άπνοια;
Οποιαδήποτε διακοπή της αναπνοής στη διάρκεια του ύπνου που διαρκεί πάνω από 10 δευτερόλεπτα θεωρείται παθολογική υπνική άπνοια. Όταν έχουμε πάνω από 10 επεισόδια άπνοιας σε μία ώρα ύπνου, τότε μιλάμε για Σύνδρομο Υπνικής Άπνοιας. Η υπνική άπνοια είναι μια πολύ ύπουλη πάθηση, γιατί αυτός που πάσχει συνήθως δεν το γνωρίζει και ευαισθητοποιείται μόνο από τους οικείους του.Είναι σημαντικό να αναφερθεί πως ο ένας στους τρεις ενήλικες πάσχει από υπνική άπνοια, αλλά συνήθως το αγνοεί.
Υπάρχουν 3 είδη άπνοιας:
1) Η κεντρική, που οφείλεται σε βλάβη του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος.
2) Η αποφρακτική (O.S.A) που οφείλεται σε απόφραξη της ανώτερης αναπνευστικής οδού.
3) Η μικτή: συνδυάζει την κεντρική και την αποφρακτική άπνοια.
Το σύνδρομο αποφρακτικής υπνικής άπνοιας (Obstructive Sleep Apnea) οφείλεται στην απόφραξη του ανώτερου αεραγωγού εξαιτίας της σύμπτωσης των τοιχωμάτων της μαλθακής υπερώας και του φάρυγγα κατά τη διάρκεια του ύπνου. Φυσιολογικά ο αεραγωγός διατηρείται ανοικτός χάρη στην επενέργεια του μυϊκού τόνου των μυών της σταφυλής και του φάρυγγα, κατά τη διάρκεια όμως του ύπνου ο μυϊκός τόνος χαλαρώνει, με συνέπεια τη σύμπτωση των τοιχωμάτων και την απόφραξη του αεραγωγού σε ασθενείς με υπάρχον ανατομικό πρόβλημα. Συνοδεύεται σχεδόν πάντα από έντονο ροχαλητό.
Ποια τα αίτια αποφρακτικής υπνικής άπνοιας;
Τα συνηθέστερα ανατομικά εμπόδια που είναι υπεύθυνα για τη στένωση του αεραγωγού προδιαθέτοντας στην εμφάνιση του ροχαλητού και της άπνοιας είναι:
- η σκολίωση του ρινικού διαφράγματος
- η υπερτροφία των κάτω ρινικών κογχών
- οι υπερτροφικές αδενοειδείς εκβλαστήσεις (κρεατάκια)
- οι υπερμεγέθεις αμυγδαλές
- η υπερτροφική σταφυλή και οι στενές καμάρες της υπερώας
- η υπερτροφία της βάσης της γλώσσας
- η στενή ή μικρή κάτω γνάθος
Πώς οι συνήθειες και ο τρόπος ζωής μπορούν να προδιαθέτουν για υπνική άπνοια;
Σημαντικοί προδιαθεσικοί παράγοντες και τρόπος ζωής που συμβάλλουν ή επιβαρύνουν το ροχαλητό και τις άπνοιες είναι η παχυσαρκία, ο κοντός και παχύς λαιμός, το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ πριν τον ύπνο, τα βαριά γεύματα λίγη ώρα πριν την κατάκλιση, η ύπτια θέση του σώματος στη διάρκεια του ύπνου, ο καθιστικός τρόπος ζωής και η κατανάλωση ηρεμιστικών, αντικαταθλιπτικών ή υπνωτικών ουσιών, ακόμα και ο διαβήτης, ο υποθυρεοειδισμός κ.α.
Είναι επικίνδυνη η υπνική άπνοια; Ποια ανησυχητικά σημάδια πρέπει να προσέξουμε σε εμάς ή στους οικείους μας για να αναζητήσουμε βοήθεια σε ειδικό;
Θα πρέπει να ανησυχήσουμε σοβαρά σε περίπτωση που εμείς ή ο σύντροφός μας εμφανίσει ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα:
- μειωμένη ενέργεια στη διάρκεια της ημέρας
- αφυπνίσεις με αίσθημα ασφυξίας
- νυκτερινή εφίδρωση, συχνουρία
- πολύ έντονο ροχαλητό >80dB
- πρωινή κόπωση, ευερεθιστότητα και κακοδιαθεσία
- συχνοί πονοκέφαλοι
- διαταραχές συγκέντρωσης και προσοχής
- πτώση της αποδοτικότητας στην εργασία
- μείωση της σεξουαλικής διάθεσης
- σοβαρές καρδιαγγειακές επιπλοκές όπως υπέρταση, αρρυθμίες
Ακόμα, όταν ο/η σύντροφος μας παρουσιάσει ασυνήθιστη υπνηλία μετά το φαγητό ή κινδυνεύει να τον πάρει ο ύπνος πάνω στο τιμόνι στη διάρκεια της οδήγησης ή βλέποντας τηλεόραση, αυτά τα σημεία θα πρέπει να μας ευαισθητοποιήσουν ώστε να σκεφτούμε την πιθανότητα να πάσχει από υπνική άπνοια.
Γιατί οι ασθενείς που πάσχουν από υπνική άπνοια δεν βλέπουν όνειρα;
Οι ασθενείς με άπνοια δε βλέπουν όνειρα, επειδή δεν προλαβαίνουν να πέσουν στη βαθειά φάση του ύπνου, λόγω των συχνών αφυπνίσεων που συμβαίνουν εξαιτίας της μείωσης του οξυγόνου στον εγκέφαλο.
Πώς γίνεται η διάγνωση της υπνικής άπνοιας;
Για να μάθουμε αν συμβαίνουν άπνοιες ή όχι, πρέπει να γίνει ειδική μελέτη ύπνου που ονομάζεται πολυ-υπνογράφημα και γίνεται σε ειδικά εξοπλισμένα κέντρα. Κατά τη διάρκεια της μελέτης του ύπνου απαιτείται ο ασθενής να παραμείνει σε όλη τη διάρκεια του ύπνου του συνδεδεμένος με ειδικά μηχανήματα που καταμετρούν τον αριθμό και τη διάρκεια των απνοιών που εμφανίζει, τις αλλοιώσεις του ηλεκτροκαρδιογραφήματος, την πτώση του κορεσμού του οξυγόνου του αίματος. Τα τελευταία χρόνια έχει εξελιχθεί η μελέτη ύπνου στο σπίτι με φορητό μηχάνημα, το οποίο καθιστά την εξέταση πιο βολική για τον ασθενή.
Τι είναι η ενδοσκόπηση ύπνου με εύκαμπτο βιντεο-ενδοσκόπιο;
Για τη διάγνωση και τον εντοπισμό των αιτίων της άπνοιας απαιτείται εξέταση με εύκαμπτη βιντεοκάμερα σε ειδικό ΩΡΛ ιατρείο. Η εξέταση είναι γρήγορη, εύκολη και εντελώς ανώδυνη και προσδιορίζει με ακρίβεια τα ανατομικά εμπόδια του αεραγωγού που προκαλούν την άπνοια ή το ροχαλητό. Η ενδοσκόπηση με βιντεοκάμερα μπορεί να συνδυαστεί και με φαρμακευτική ύπνωση με συνθήκες προσομοίωσης ύπνου –“ενδοσκόπηση ύπνου” –DISE (Drug Induced sleep Endoscopy)– για ακόμα μεγαλύτερη διαγνωστική ακρίβεια. Έτσι, θα γνωρίζουμε σε ποιο σημείο πρέπει να παρέμβουμε διορθώνοντας το εμπόδιο στη ροή του αέρα και επιλέγοντας την πιο κατάλληλη θεραπεία και τεχνική. Eπίσης, με αυτή τη μέθοδο ελέγχουμε και άλλες ανατομικές περιοχές, όπως η βάση της γλώσσας, τα πλάγια τοιχώματα του φάρυγγα και η επιγλωττίδα, οι οποίες είναι δύσκολο με οποιαδήποτε άλλη εξέταση να ελεγχθούν.
Πώς γίνεται η συντηρητική θεραπεία υπνικής άπνοιας με μάσκα ύπνου;
Η συντηρητική θεραπεία των απνοιών συνίσταται στη χορήγηση ειδικής μάσκας συνεχιζόμενης θετικής πίεσης αεραγωγού (C-PAP) που έχει στόχο να κρατάει ανοικτό τον αεραγωγό σε όλη τη διάρκεια του ύπνου. Αρκετοί, όμως, ασθενείς δεν ανέχονται την εφαρμογή μιας τέτοιας συσκευής, καθώς αναφέρουν ότι είναι ιδιαίτερα ενοχλητική η συνεχής ροή του αέρα.
Τι είναι οι ενδοστοματικοί νάρθηκες που κρατάνε τη γλώσσα μπροστά στη διάρκεια του ύπνου: Πώς βοηθάει το «μασελάκι»;
Σε αρκετές περιπτώσεις η απόφραξη του αεραγωγού που οδηγεί στη άπνοια οφείλεται σε πτώση της γλώσσας προς τα πίσω στη διάρκεια του ύπνου. Αυτό μπορεί να ελεγχθεί με ειδική εξέταση ενδοσκόπησης ύπνου με ειδική μέθη που δημιουργεί συνθήκες προσομοίωσης ύπνου. Σε αυτή την περίπτωση μπορεί να βοηθήσε ο ενδοστοματικός νάρθηκας-μασελάκι από σιλικόνη, που κατασκευάζεται εξατομικευμένα για τον ασθενή από ειδικό γναθολόγο-οδοντίατρο και έλκει τη γλώσσα προς τα εμπρός στη διάρκεια του ύπνου. Με αυτό το μηχανισμό εμποδίζεται η πτώση της γλώσσας προς τα πίσω στον ύπνο και το μπλοκάρισμα του καναλιού του αέρα.
Τι είναι ο υπογλώσσιος βηματοδότης: Πώς λειτουργεί;
H εμφύτευση ενός νευροδιεγέρτη στο υπογλώσσιο νεύρο μπορεί να κρατήσει τη γλώσσα και τον φάρυγγα σε σταθερή κατάσταση στη διάρκεια του ύπνου και να αποτρέψει την απόφραξη του αεραγωγού στη διάρκεια του ύπνου, ελαχιστoποιώντας τα επεισόδια των απνοιών. Γίνεται με χειρουργική επέμβαση και απαιτεί γενική αναισθησία.
Ποιες είναι οι σύγχρονες χειρουργικές μέθοδοι αντιμετώπισης του ροχαλητού και της υπνικής άπνοιας; Πώς παρεμβαίνουν οι Υπέρηχοι και οι Ραδιοσυχνότητες;
Σε ασθενείς με ροχαλητό και υπνική άπνοια ήπιου ή μέτριου βαθμού, οι Χειρουργικοί Υπέρηχοι και οι Ραδιοσυχνότητες μπορούν να παρέμβουν και να διορθώσουν το ανατομικό εμπόδιο που φταίει για την απόφραξη του καναλιού του αεραγωγού. Συγκεκριμένα, μπορούν να διορθώσουν τα εξής ανατομικά εμπόδια:
– υπερτροφικές ρινικές κόγχες και κρεατάκια από τη μύτη
– υπερμεγέθεις αμυγδαλές, μακρυά σταφυλή ή στενές καμάρες της υπερώας
– υπερτροφία των γλωσσικών αμυγδάλων
Πώς γίνεται η θεραπεία του ροχαλητού και της άπνoιας με υπερήχους ;
Οι Χειρουργικοί Υπέρηχοι είναι μια προηγμένη συσκευή που αποτελείται από μια γεννήτρια που παράγει ταλαντώσεις υψηλής συχνότητας (44ΚHz/sec) που μεταφέρονται στο κοπτικό όργανο του υπερήχου, που διορθώνει το ανατομικό εμπόδιο (σταφυλή, καμάρες, κόγχες, αμυγδαλές κ.α.) που προκαλεί τη στένωση του αεραγωγού. Η όλη διαδικασία γίνεται πολύ γρήγορα και με απόλυτη ασφάλεια για τον ασθενή σε ειδικό κέντρο. Επειδή η μέθοδος έχει συγκεκριμένες ενδείξεις, θα πρέπει να γίνεται προσεκτική εξέταση του ασθενούς πριν από την επέμβαση.
Τα πλεονεκτήματα των υπερήχων είναι τα ακόλουθα:
– είναι σχεδόν ανώδυνοι για τον ασθενή, αφού δε χρησιμοποιείται καθόλου νυστέρι και ράμματα.
– είναι αναίμακτοι, καθώς καυτηριάζουν όλα τα μικρά αγγεία.
– δημιουργούν τέλεια αποστείρωση λόγω της ταλάντωσης σε πολύ υψηλές συχνότητες.
– μπορούν να εφαρμοσθούν ακόμα και χωρίς γενική αναισθησία (τοπική ή μέθη).
– μειώνουν κατά πολύ τον χρόνο της επέμβασης και της ανάρρωσης.
– δεν προκαλούν καθόλου τη θερμική βλάβη άλλων μεθόδων στους γειτονικούς ιστούς, καθώς δουλεύουν σε χαμηλή θερμοκρασία.
– κάνουν την επέμβαση πολύ πιο ήπια και μέσα σε λίγες ώρες ο ασθενής μπορεί να πάει σπίτι του (one day clinic).
Πρέπει, τέλος, να σημειωθεί πως στις περισσότερες περιπτώσεις δεν αρκεί μία επέμβαση για να λύσει το πρόβλημα των απνοιών, αλλά πρέπει ο ασθενής να αλλάξει γενικότερα συνήθεις και στάση ζωής προς το υγιεινότερο (απώλεια βάρους, διατροφή, διακοπή καπνίσματος και αλκοόλ, εκγύμναση, αλλαγή συνθηκών ύπνου κλπ) προκειμένου να έχει το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Δρ Ηλίας Φωτόπουλος
MD, PhD Χειρουργός – ΩτοΡινοΛαρυγγολόγος, Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών
www.drfotopoulos.gr
