Μια νέα ιογενής επιδημία στη Νότιο Αμερική ανησυχεί την παγκόσμια ιατρική κοινότητα. Προκαλείται από τον ιό Ζήκα και έχει απλωθεί σε όλη την ήπειρο τα τελευταία δύο χρόνια. Όσο οι επιστήμονες προσπαθούν να καταλάβουν πως η ασθένεια επηρεάζει το σώμα, ο ιός συνεχίζει πορεία του προς τον βορά της ηπείρου: Μετά την εμφάνισή του στο Πουέρτο Ρίκο στο τέλος του Δεκεμβρίου, η πρώτη περίπτωση του ιού Ζίκα καταγράφηκε καταγράφηκε πριν από μερικές μέρες στις ΗΠΑ, κοντά στο Χιούστον του Τέξας.
Αν και μέχρι πριν από λίγους μήνες δεν είχαμε ακούσει ξανά το όνομα «Ζίκα», ο ιός είχε εντοπιστεί για πρώτη φορά από επιστήμονες στην Ουγκάντα της Αφρικής το 1947 και πήρε το όνομά του από το δάσος στο οποίο ανακαλύφθηκε.
Ο ιός Ζίκα μεταδίδεται μέσω των τσιμπημάτων των κουνουπιών, με τα συμπτώματά του – κυρίως πυρετός και πόνος στις αρθρώσεις – να εμφανίζονται μετά από λίγες μέρες. Λόγω του τρόπου μετάδοσης και της φύσης των συμπτωμάτων του, ο Ζίκα συχνά συγκρίνεται με τον δάγκειο πυρετό, όμως γενικά είναι πιο ήπιος: μόνο το ένα πέμπτο των ασθενών εμφανίζουν συμπτώματα και οι περισσότεροι τα ξεπερνούν μέσα σε μια εβδομάδα. Μέχρι στιγμής ο Ζίκα δεν έχει προκαλέσει θανάτους. Δεν υπάρχει συγκεκριμένη θεραπεία ή εμβόλιο, όσοι έχουν μολυνθεί το μόνο που χρειάζεται να κάνουν συνήθως είναι να παίρνουν ασπιρίνη, να πίνουν νερό και να αναπαύονται.
Προς τι η ανησυχία λοιπόν; Τον Οκτώβριο, οι επιδημιολόγοι που μελετούσαν την τρέχουσα επιδημία του Ζίκα στη Βραζιλία, παρατήρησαν μια υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης μικροκεφαλίας, μιας σπάνια νευρολογικής πάθησης στην οποία τα μωρά γεννιούνται με κεφάλι μικρότερο από το κανονικό και υπανάπτυκτους εγκεφάλους. Η πάθηση είναι σπάνια, αλλά σε ορισμένες περιοχές όπου είχε «χτυπήσει» ο Ζίκα, τα περιστατικά ήταν ανησυχητικά αυξημένα σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια: οι επικεφαλής υγείας της Βραζιλίας ανέφεραν ότι το 2015, 3.000 μωρά γεννήθηκαν με μικροκεφαλία, ενώ την προηγούμενη χρονιά είχαν γεννηθεί μόλις 20. Τα περισσότερα μωρά με μικροκεφαλία γεννήθηκαν από μητέρες που είχαν μολυνθεί με Ζίκα, ακόμη και αν δεν παρουσίαζαν συμπτώματα.
Οι ερευνητές δεν είναι ακόμα σίγουροι για το πώς ο Ζίκα έχει πυροδοτήσει την αύξηση των κρουσμάτων μικροκεφαλίας, όμως η σύνδεση προκάλεσε πανικό σε τέτοιο βαθμό που η κυβέρνηση της Βραζιλίας συνέστησε πρόσφατα στις γυναίκες που ζουν στα βορειοανατολικά της χώρας, όπου η επιδημία καλπάζει, να μην μείνουν έγκυες.
Έως τώρα, τα κρούσματα του ιού ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις και οι δύο επιδημίες που προκάλεσε, το 2007 και το 2013, ήταν σε μικρά νησιά, με μερικές χιλιάδες κατοίκους. Η επιδημία στη Νότιο Αμερική είναι η πρώτη που προσβάλλει τόσο μεγάλους πληθυσμούς, έτσι οι ερευνητές δεν γνώριζαν τις επιπλοκές που μπορεί να προκαλέσει. Όσον αφορά τη μεταφορά του από την Αφρική, η απάντηση βρίσκεται στην παγκοσμιοποίηση: κάποιος ποδοσφαιρόφιλος με Ζίκα που ταξίδεψε για το Παγκόσμιο Κύπελλο του 2014 στη Βραζιλία ή ένα μολυσμένο κουνούπι που τρύπωσε σε ένα αεροπλάνο.
Χωρίς διαθέσιμο εμβόλιο, το μόνο που μπορούν να κάνουν οι υπηρεσίες υγείας είναι να παρακολουθούν την εξέλιξη της επιδημίας του Ζίκα και να ενημερώνουν τους πληθυσμούς των περιοχών που βρίσκονται σε κίνδυνο. Οι προηγούμενες επιδημίες σταμάτησαν όταν ένα μεγάλο μέρος του τοπικού πληθυσμού ανέπτυξε ανοσία στον ιό, όμως οι επιδημιολόγοι θεωρούν ότι κάτι τέτοιο είναι δύσκολο να συμβεί σε πολύ μεγάλες πληθυσμιακές ομάδες.
