Η 12η Απριλίου έχει ανακηρυχθεί Διεθνής Ημέρα Πτήσης του Ανθρώπου στο Διάστημα, γεγονός που εκτιμούμε ιδιαίτερα όσοι από εμάς θέλαμε να γίνουμε αστροναύτες όταν ήμασταν μικροί. Δεν τα καταφέραμε, όμως χάρη στην εξέλιξη της τεχνολογίας μπορούμε να ελπίζουμε ότι κάποια στιγμή στο μέλλον εμείς (ή πιο πιθανό τα παιδιά μας) θα καταφέρουμε να ταξιδέψουμε έστω και λίγο πιο πέρα από τον πλανήτη μας.
Αυτό που δεν γνωρίζουμε όμως, είναι ότι τα διαστημικά ταξίδια προκαλούν πολλές αλλαγές στον ανθρώπινο οργανισμό, αρκετές από τις οποίες έχουν μελετηθεί από την εποχή που ο Γιούρι Γκαγκάριν έκανε την πρώτη επανδρωμένη διαστημική πτήση το 1961. Πλέον, προτού και έπειτα από μια διαστημική πτήση, μια εκτεταμένη ομάδα ειδικών παρέχει καθοδήγηση και προετοιμασία στους αστροναύτες. Αλλά αν σχεδιάζετε ένα ξαφνικό ταξίδι μακριά από τη Γη – λέμε τώρα – αυτές είναι μερικές από τις επιπτώσεις στο σώμα σας που θα πρέπει να περιμένετε.
Θα γίνετε πιο αδύναμος…
Το μυοσκελετικό σύστημα είναι το μεγαλύτερο οργανικό σύστημα του ανθρώπινου σώματος. Εκατοντάδες μύες χρησιμοποιούνται για τη διατήρηση της στάσης του σώματος – πως κάθεται ή στέκεται – και εκτελούν ένα ευρύ φάσμα κινήσεων, με διαφορετικές συνθήκες έντασης που επιβάλλονται από τη βαρύτητα της Γης.
Οι σκελετικοί μύες έχουν την ικανότητα να προσαρμόζονται σε διαφορετικές εργασίες και σε διαφορετικά φορτία, καθώς έχουν μεγάλη πλαστικότητα. Αλλά όπως και η έλλειψη άσκησης, οι διαστημικές πτήσεις οδηγούν σε απώλεια τόσο της μυϊκής μάζας όσο και της δύναμης.
Κατά τη διάρκεια μακροχρόνιων διαστημικών πτήσεων στον ISS, τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, διαπιστώθηκε ότι 37 μέλη του πληρώματος εμφάνισαν μείωση ισοκινητικής δύναμης μεταξύ 8 και 17% – άνδρες και γυναίκες επηρεάζονται κατά παρόμοιο τρόπο. Στην πραγματικότητα, αυτή η υποβάθμιση των μυών συμβαίνει ακόμη και όταν οι αστροναύτες ακολουθούν ένα αυστηρό πρόγραμμα άσκησης, που σημαίνει ότι θα έχει ακόμη πιο σοβαρές επιπτώσεις στο ανθρώπινο σώμα σε ακόμη μεγαλύτερες διαδρομές, όπως σε ένα ταξίδι ως τον Άρη. Τα στοιχεία δείχνουν ότι περίπου το 30% της μυϊκής δύναμης χάνεται μετά από παραμονή 110 έως 237 ημερών σε περιβάλλον μικροβαρύτητας.
…όπως και η καρδιά σας
Πολλά τμήματα του καρδιαγγειακού συστήματος, συμπεριλαμβανομένης και της καρδιάς, επηρεάζεται από τη βαρύτητα. Στη Γη, για παράδειγμα, οι φλέβες στα πόδια μας εργάζονται ενάντια στη βαρύτητα για να στείλουν το αίμα πίσω στην καρδιά. Χωρίς βαρύτητα, ωστόσο, η καρδιά και τα αιμοφόρα αγγεία αλλάζουν – και όσο μεγαλύτερη είναι η διαστημική πτήση, τόσο πιο σοβαρές είναι οι αλλαγές.
Το μέγεθος και το σχήμα της καρδιάς, για παράδειγμα, αλλάζουν λόγω της μικροβαρύτητας και η δεξιά και αριστερή κοιλία μειώνονται σε μέγεθος. Αυτό μπορεί να οφείλεται στη μείωση του όγκου του αίματος και σε μεταβολές στην μυοκαρδιακή μάζα. Επίσης, ο ανθρώπινος καρδιακός ρυθμός (ο αριθμός των παλμών ανά λεπτό) είναι σημαντικά μικρότερος στο διάστημα από ό, τι στη Γη: η καρδιακή συχνότητα των ατόμων ενώ στέκονται όρθιοι στον ISS είναι παρόμοια με εκείνη που έχουν στη Γη ενώ ξαπλώνουν. Η αρτηριακή πίεση είναι επίσης χαμηλότερη στο διάστημα από ό, τι στη Γη.
Χωρίς βαρύτητα, υπάρχει επίσης μια ανακατανομή του αίματος – περισσότερο παραμονή αίμα παραμένει στα πόδια και λιγότερο επιστρέφει στην καρδιά, γεγονός που οδηγεί σε μικρότερη άντληση αίματος από την καρδιά. Η μειωμένη ροή αίματος στους μύες, σε συνδυασμό με την απώλεια της μυϊκής μάζας, επιδρά αρνητικά και στην αερόβια ικανότητα του ατόμου.
Η φυσική σας κατάσταση θα επιδεινωθεί
Αερόβια ικανότητα είναι ένα μέτρο της φυσικής κατάστασης – η μέγιστη ποσότητα οξυγόνου που το σώμα μπορεί να χρησιμοποιήσει κατά τη διάρκεια της άσκησης. Οι αλλαγές τόσο στους μύες όσο και στο καρδιαγγειακό σύστημα που προκαλούνται από κατά τη διάρκεια των διαστημικών πτήσεων προκαλούν μείωση της αερόβιας ικανότητας.
Μετά από 9-14 ημέρες επανδρωμένων διαστημικών πτήσεων, για παράδειγμα, οι έρευνες έδειξαν ότι η αερόβια ικανότητα (VO2peak) μειώνεται κατά 20 με 25%. Ωστόσο, καθώς η διάρκεια παραμονής στο διάστημα αυξάνεται – μετά από πέντε ή έξι μήνες – το σώμα φαίνεται να επανακάμπτει και η αερόβια ικανότητα να βελτιώνεται – αν και δεν θα επιστρέψει στα προηγούμενα επίπεδα.
Θα χάσετε οστική μάζα
Στη Γη, η επίδραση της βαρύτητας είναι απαραίτητη για τη διατήρηση των οστών μας. Στο διάστημα όμως, δεν υπάρχει βαρύτητα. Τα οστά υποβάλλονται κανονικά σε συνεχή αναδιαμόρφωση στην οποία εμπλέκονται δύο τύποι κυττάρων: οστεοβλάστες (αυτά που δημιουργούν και ρυθμίζουν την οστική μήτρα) και οστεοκλάστες (αυτά που καταστρέφουν και απορροφούν την οστική μήτρα). Κατά τη διάρκεια των διαστημικών πτήσεων, ωστόσο, η ισορροπία αυτών των δύο διαδικασιών μεταβάλλεται, με αποτέλεσμα τη μείωση της οστικής πυκνότητας. Τα στοιχεία δείχνουν ότι μείωση 3,5% της οστικής μάζας συμβαίνει μεταξύ 16 και 28 εβδομάδων στο διάστημα, εκ των οποίων το 97% συντελείται στα οστά που στηρίζουν το βάρος του σώματος, όπως η λεκάνη και τα πόδια.
Θα υποφέρει το ανοσοποιητικό σας σύστημα
Το ανοσοποιητικό σύστημα, το οποίο προστατεύει το σώμα από κάθε λογής ασθένειες, επηρεάζεται επίσης από την παραμονή στο διάστημα. Υπάρχει ένας αριθμός μεταβλητών που συμβάλλουν σε αυτό, συμπεριλαμβανομένης της ακτινοβολίας, της μικροβαρύτητας, του άγχους, της απομόνωσης και των μεταβολών στον κιρκαδικό ρυθμό – τον ο κύκλο 24 ωρών ύπνου και εγρήγορσης που ακολουθούμε στη Γη. Επίσης, ενώ βρίσκονται στο διάστημα, οι αστροναύτες αλληλεπιδρούν με τα δικά τους μικρόβια, με τα μικρόβια των άλλων μελών του πληρώματος, την τροφή τους, το περιβάλλον τους: όλα αυτά μπορούν να αλλάξουν τις ανοσολογικές τους αντιδράσεις, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε δύσκολες καταστάσεις και να αυξήσει την πιθανότητα για λοιμώξεις μεταξύ των μελών του πληρώματος.
