H διαταραγμένη εγκεφαλική δραστηριότητα στον ύπνο, ειδικά κατά τη διάρκεια της φάσης γρήγορων κινήσεων των ματιών (REM) στην οποία ονειρευόμαστε, μπορεί να εμποδίσει πειραματόζωα να θυμηθούν πράγματα που έμαθαν εκείνη την ημέρα, όπως δείχνει μία νέα μελέτη.
Η έρευνα που δημοσιεύεται στο περιοδικό Science είναι η πιο ξεκάθαρη απόδειξη μέχρι σήμερα ότι ο ύπνος REM είναι ζωτικής σημασίας για τη μνήμη.
«Απενεργοποιώντας» ορισμένα κύτταρα του εγκεφάλου, οι ερευνητές «σίγησαν» έναν συγκεκριμένο, ρυθμικό τύπο της λειτουργίας του εγκεφάλου, χωρίς να ξυπνήσουν τα ποντίκια. Όταν συνέβαινε αυτό κατά τη διάρκεια του ύπνου REM, τα ποντίκια είχαν χειρότερες επιδόσεις μετέπειτα στα τεστ μνήμης.
Ο ύπνος REM είναι η φάση κατά την οποία βλέπουμε όνειρα, αλλά το ερώτημα του πόσο σημαντική είναι για τη δημιουργία νέων αναμνήσεων ήταν δύσκολο να απαντηθεί. Οι πρόσφατες μελέτες επικεντρώνονται συνήθως στης φάση του βαθύ, μη-REM ύπνου, κατά την οποία τα κύτταρα του εγκεφάλου ενεργοποιούν διάφορα μοτίβα που αντανακλούν την παγίωση της μνήμης και την επανάληψη των εμπειριών της ημέρας.
Το τι ακριβώς κάνει ο εγκέφαλός μας κατά τη διάρκεια του ύπνου REM, όταν τα μάτια μας τρεμοπαίζουν και οι μύες μας χαλαρώνουν, είναι σχεδόν μυστήριο. Αλλά είναι ένα είδος ύπνου που παρατηρείται σε όλο το ζωικό βασίλειο, στα θηλαστικά, τα πουλιά, ακόμη και στα ερπετά.
Ειδικά στα ζώα, η REM φάση μπορεί να είναι φευγαλέα. Αυτό και άλλα προβλήματα έχουν δημιουργήσει δυσκολίες στην εξέταση της επίδρασής της στον ύπνο. Αν απλά ξυπνήσουμε τους ανθρώπους ή τα ζώα όταν εισέρχονται στη φάση REM, για παράδειγμα, τους δημιουργούμε άγχος και άλλα προβλήματα που μπορούν να δημιουργήσουν κακές επιδόσεις σε τεστ μνήμης.
Έτσι ο Δρ Sylvain Williams, από το πανεπιστήμιο McGill του Καναδά, σε συνεργασία με τους συναδέλφους του από το πανεπιστημίου της Βέρνης στην Ελβετία, αποφάσισαν να ασχοληθούν απευθείας με τον εγκέφαλο την ώρα του ύπνου.
«Αυτό που κάναμε ήταν να χρησιμοποιήσουμε μια τεχνική, ώστε να διαταράξουμε αποκλειστικά τη δραστηριότητα του ύπνου REM», είπε ο Δρ Ουίλιαμς.
Χρησιμοποιώντας τη μέθοδο οπτογενετική, ήταν σε θέση να ελέγξουν ένα συγκεκριμένο πληθυσμό κυττάρων του εγκεφάλου των ποντικιών, εκπέμποντας έντονο φως μέσα από μια μικροσκοπική, εμφυτευμένη οπτική ίνα. Κάθε φορά που ενεργοποιούσαν το φως, μείωναν δραστικά τα κύματα θήτα. Αν αυτή η παρέμβαση γινόταν κατά τη διάρκεια του ύπνου REM ενός ποντικιού, υπήρχαν συνέπειες.
«Η διακοπή της δραστηριότητας αυτής, μόνο κατά τη διάρκεια του ύπνου REM και όχι άλλων φάσεων ύπνου, φάνηκε ότι ουσιαστικά καταστρέφει την παγίωση και τον σχηματισμό της μνήμης», είπε ο Δρ Williams.
Για παράδειγμα, αν έδειχναν ένα καινούργιο αντικείμενο στο ποντίκι και ένα που είχε δει την προηγούμενη ημέρα, το ποντίκι θα διερευνούσε διεξοδικά και τα δύο, αντί να επικεντρώνεται στο νέο αντικείμενο, όπως θα έκανε φυσιολογικά.
Φαίνεται λοιπόν ότι ο ύπνος REM είναι ζωτικής σημασίας, σε ορισμένες περιπτώσεις, για τη δημιουργία νέων αναμνήσεων. Ο Δρ Williams όμως υποστηρίζει ότι αυτή η διαπίστωη δημιουργεί περισσότερα ερωτήματα από αυτά που απαντά. Για παράδειγμα, το βαθύτερο στάδιο του ύπνου είναι ήδη γνωστό ότι εμπλέκεται στην παγίωση της μνήμης. Ποια είναι λοιπόν η διαφορά στη λειτουργία της κάθε μίας;
«Νομίζω ότι αυτή τη στιγμή δεν γνωρίζουμε τη διαφορά μεταξύ των δύο φάσεων», είπε, «αλλά είναι μια ανακάλυψη ότι ο ύπνος REM έχει πολύ σημαντικό ρόλο».
