Η ζωή χρειάζεται οπωσδήποτε σύνεση και το ίδιο ισχύει και για το φαγητό. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Πληροφότησης για τα Τρόφιμα (EUFIC) μάλιστα μας εξηγεί πως θα περάσουμε από το αλόγιστο στο συνετό τρώγειν.
Μια επιστημονική ανασκόπηση βρήκε ότι τα άτομα στα οποία δόθηκαν μεγαλύτερες συσκευασίες τροφίμων, μεγαλύτερες μερίδες εστιατορίου και μεγαλύτερο μέγεθος πιάτων και μπολ κατανάλωσαν κατά μέσο όρο 30% περισσότερη τροφή σε αυτές τις περιπτώσεις, σε σύγκριση με τα άτομα στα οποία δόθηκαν τα μικρότερα αντίστοιχα μεγέθη. Παρόλα αυτά, περισσότερο από το 70% αυτών των ατόμων πίστευαν ότι κατανάλωσαν την ίδια ποσότητα με αυτή που συνήθως καταναλώνουν και 94% πίστευαν ακράδαντα ότι δεν επηρεάστηκαν από τη συσκευασία, τη μερίδα ή το μέγεθος του πιάτου. Τα ευρήματα αυτής της ανασκόπησης υποδεικνύουν ότι εξωτερικοί παράγοντες μπορεί να οδηγήσουν τα άτομα να υπερκαταναλώσουν ασυλλόγιστα.
Αντιστοίχως, μια πρόσφατη μετα-ανάλυση βρήκε ότι το να τρώει κανείς ενώ έχει αποσπασμένη την προσοχή του, όπως βλέποντας τηλεόραση ή παίζοντας παιχνίδια στον υπολογιστή, οδηγεί σε μεγαλύτερη βραχεία κατανάλωση φαγητού. Ενδέχεται η απόσπαση της προσοχής να αφαιρεί την αντίληψη για τα γνωρίσματα της τροφής, όπως η γεύση και η οσμή, η υφή και η εμφάνιση, ώστε καθυστερεί την έναρξη του αισθήματος ότι το άτομο έφαγε αρκετά, το οποίο αίσθημα πυροδοτεί το σταμάτημα της κατανάλωσης τροφής. Το «αποσπασμένο» τρώγειν μπορεί να αλληλεπιδράσει με την ανάμνηση της πρόσφατης διατροφικής πρόσληψης και μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της ακόλουθης κατανάλωσης σνακ. Αντιθέτως, η επαναφορά της προσοχής στην τροφή την ώρα που τρώει κανείς μείωσε την ποσότητα της επακόλουθης κατανάλωσης σνακ σε νεαρές αδύνατες γυναίκες. Αυτό υπονοεί ότι δίνοντας προσοχή σε αυτό που τρώμε, δηλαδή το συνετό τρώγειν, μπορεί να είναι χρήσιμο στο να μειωθεί η ασυλλόγιστη υπερκατανάλωση.
Συνετό τρώγειν
Η ύπαρξη συναίσθησης/επίγνωσης σημαίνει να δίνεται εκούσια προσοχή στην παρούσα στιγμή χωρίς κρίση. Αντανακλά μια αρχαία βουδιστική πρακτική διαλογισμού. Το συνετό τρώγειν σημαίνει απλώς να έχει κανείς επίγνωση την ώρα που τρώει. Αυτό περιλαμβάνει: επικέντρωση της προσοχής στα οργανοληπτικά γνωρίσματα του φαγητού, όπως η γεύση, η οσμή και η υφή, αναγνώριση των υποκειμενικών αποκρίσεων στην κατανάλωση τροφής, όπως αρέσκειες και αποστροφές, και επικέντρωση της προσοχής στα εσωτερικά σήματα της πείνας και του κορεσμού. Το συνετό τρώγειν προτρέπει το σώμα να ακολουθήσει τη δική του εσωτερική σοφία να επιλέγει τρόφιμα που είναι τόσο ευχάριστα και απολαυστικά όσο και θρεπτικά.
Από το αλόγιστο στο συνετό
Ολοένα και περισσότερες μελέτες εξετάζουν την επίδραση της συναίσθησης σε ένα εύρος θεμάτων υγείας και τρόπου ζωής, περιλαμβανομένων των επιβλαβών διατροφικών συμπεριφορών (π.χ. ακανόνιστα μοτίβα τρώγειν, συναισθηματικό τρώγειν) και του ελέγχου του βάρους. Μια ανασκόπηση 21 μελετών βασισμένων στην έννοια της συναίσθησης με στόχο την αλλαγή των σχετικών με την παχυσαρκία διατροφικών συμπεριφορών βρήκε ότι 86% των μελετών ανέφεραν βελτίωση στη διατροφική συμπεριφορά, τη διαιτητική πρόσληψη και το σωματικό βάρος. Μια άλλη ανασκόπηση, η οποία εστίασε στην απώλεια βάρους, βρήκε ότι έξι από τις οκτώ παρεμβάσεις μικρής διάρκειας κατέγραψαν σημαντική απώλεια βάρους μεταξύ των ατόμων που έτρωγαν ενσυνείδητα. Υπάρχουν επίσης ελπιδοφόρα στοιχεία που υποδεικνύουν ότι το συνετό τρώγειν μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη επιβλαβούς ή ασυλλόγιστης υπερκατάλωσης στα άτομα με υγιές σωματικό βάρος. Το συνετό τρώγειν έχει φανεί επίσης αποτελεσματικό στην αυτοδιαχείριση του σακχαρώδη διαβήτη. Παρόλα αυτά, απαιτούνται μελέτες μεγαλύτερης διάρκειας για να διαπιστωθεί εάν τα αποτελέσματα είναι διατηρίσιμα. Έχει προταθεί ότι το συνετό τρώγειν αυξάνει την επίγνωση για τα σήματα πείνας και κορεσμού, για τα αποσπασματικά μοτίβα του τρώγειν που σχετίζονται με το τη συνήθεια και το στρες, και τη βελτίωση του ελέγχου της διατροφικής πρόσληψης. Επιπρόσθετο έργο απαιτείται για την κατανόηση των φυσιολογικών, συμπεριφορικών και βιολογικών μηχανισμών που διέπουν τη διαδικασία, καθώς και των πιο συστηματικά αποτελεσματικών παρεμβάσεων.
Καθώς η επιλογή τροφής είναι περίπλοκη και μπορεί να κινείται εκτός συνειδητοποίησης, μερικοί επιστήμονες πιστεύουν ότι η επίγνωση και η εκπαίδευση δεν επαρκούν για να αλλάξει το ασυλλόγιστο τρώγειν. Παρόλα αυτά, τα άτομα μπορεί να επωφεληθούν ακολουθώντας τις προτεινόμενες συμβουλές για να τρώνε πιο συνετά.
